साउन २०, काठमाण्डौ । वि.सं. ०७२ वैशाख १२ को विनाशकारी भूकम्पले ध्वस्त देशका संरचनाहरु भूकम्पको ४ वर्ष पुग्दासम्म पनि पुरानो अवस्थामा आउन सकेका छैनन् । क्षतिग्रस्त ७ सय ५३ सम्पदाहरुमा निर्माण गर्नुपर्नेमा काम भने निकै सुस्त छ ।
सरकारले धार्मिक, साँस्कृतिक तथा पुरातात्विक सम्पदाहरु पुर्ननिर्माण ५ वर्षमा सक्ने निर्णय गरेको थियो । तर निर्धारित समयमा पुनः निर्माण नसकिने भएको छ ।
विनाशकारी भूकम्प गएको ४ वर्ष वितिसकेको छ । यस अवधिमा सरकारले भने जस्तो पुनः निर्माणको काम सन्तोषजनक छैन । अधिकांश सास्कृतिक सम्पदाहरु भग्नावशेष बन्ने अवस्था आइसकेको छ ।
बसन्तपुर दरबार, रानीपोखरी, मठमन्दिर, सत्तलहरुलगायत अन्य पुरातात्विक सम्पदाहरुको पुनः निर्माणले गति लिन सकेको छैन । सरकारले पुर्ननिर्माणको जिम्मा पुरातत्व विभाग, राष्ट्रिय पुर्ननिर्माण प्राधिकरण, स्वदेशी तथा विदेशी दातृ निकायहरुलाई दिएको थियो ।
तर भूकम्पको ४ वर्ष पूरा भइसक्दासम्म पुनर्निर्माणमा खासै प्रगति हुन भने सकेको छैन । करिव ५ सयको हाराहारीमा पुरातत्व विभागलाई सम्पदाको पुर्ननिर्माण गर्ने जिम्मा पाएको छ । तर हालसम्म ३५ प्रतिशत पनि काम भएको छैन ।
विभिन्न तरिकाबाट काम भइरहे पनि ५ वर्षमा सबै सम्पदा पूर्ववत अवस्थामा फर्किने अवस्था नरहेको प्राधिकरणका प्रवक्ता राजुमान मानन्धर बताउँछन् ।
यस वर्ष पुरातत्व विभागको मातहतमा ३ सय ८९ वटा सम्पदाहरु पुर्ननिर्माण गर्ने विभागका प्रवक्ता राम कुवँरले बताएका छन् । गत वर्ष र यस वर्ष १ सय २३ वटा पुनः निर्माणका आयोजनाहरु तय भउका छन् । त्यसैगरी २ सयको हाराहारीमा नयाँ योजना बनाइएको छ ।
सबै सम्पदा मौलिक संरचनामा बनाउने भनिए पनि स्रोत र सामग्रीको अभावका कारण समयमा काम गर्न नसकिएको प्रवक्ता कुँवार बताउँछन् । अबको दुई वर्षभित्र भने सम्पदा पुनः निर्माणको काम सकिने उनको दावी छ ।
भूकम्पबाट भत्किएका मठ मन्दिर, देवल, सत्तलजस्ता पुरातात्विक सम्पदा विदेशीको आर्थिक तथा प्राविधिक सहयोगमा पुनर्निर्माण भइरहेका छन् ।
विदेशीको सहयोग सह्रानीय छ, तर क्षतिग्रस्त सम्पदा पुनस्निर्माणमा विदेशीको नेतृत्वमा काम भइरहँदा नेपाली परम्परागत ज्ञान र सीप भावी पुस्तालाई हस्तान्तरण प्रकृया रोकिन सक्छ । यससम्बन्धमा पनि ध्यान दिनु अत्यन्त जरुरी छ ।
