एजेन्सी, १६ साउन । जब एउटी महिला पहिलो पटक आमा बन्छिन्, मातृत्वसँग सम्बन्धित धेरै कुराहरू उनको लागि नयाँ हुन्छन्। बच्चालाई दूध खुवाउँदा पनि उनलाई धेरै समस्या हुन्छ ।
आज हामी स्तनपान सम्बन्धी सावधानीको आवश्यकताको बारेमा कुरा गर्दैछौं
६ महिनासम्मका बच्चाहरूलाई पूर्ण रूपमा स्तनपान गराउनु पर्छ। अर्थात्, उसलाई आमाको दूध मात्र खुवाउनुहोस्।
२ वर्षसम्मका बालबालिकालाई बाहिरको दूधसँगै आमाको दूध खुवाउनुपर्छ ।
६ महिना सम्म, बच्चाको खुराक पूर्ण रूपमा आमाको दूधमा निर्भर हुन्छ, त्यसैले आमाहरूले आफ्नो आहारमा बढी ध्यान दिनुपर्छ।
बच्चा जन्माएपछि आमाले पहिलो पटक दूध कहिले खुवाउनुपर्छ ?
जब आमाले पहिलो पटक बच्चालाई आफ्नो काखमा लिनुहुन्छ, त्यसपछि मात्र दूध प्रयास गर्नुपर्छ।
बच्चा जन्माएपछि आमाको शरीरले विशेष दूध उत्पादन गर्छ, जसलाई कोलोस्ट्रम भनिन्छ।
यो दूधले बच्चालाई विभिन्न संक्रमणबाट बचाउँछ ।
ध्यान दिनुपर्ने कुरा –
यदि आमालाई निद्रा लागेको छ भने, सुतेको बेला बच्चालाई दुध खुवाउनबाट जोगिनुहोस्।
यदि खाना खुवाउँदा समस्या छ भने, धैर्य गर्नुहोस्।
स्तनपानमा अभ्यास गरेर आमा सिद्ध हुन सक्छिन्।
बच्चालाई कति पटक खुवाउनु पर्छ त्यसको बारेमा बुझ्नुहोस्
बच्चालाई बारम्बार खुवाउँदा आमाको स्तनमा दूध बन्न थाल्छ ।
नवजात शिशुलाई दिनमा ८ देखि १२ पटक खुवाउन सकिन्छ।
भोक लाग्दा बच्चाले संकेत दिन्छ, जुन आमाले बुझ्नुपर्छ।
भोक लाग्ने बित्तिकै हात खुट्टा चलाउन थाल्छ, मुख खोल्न थाल्छ ।
भोक लाग्ने बित्तिकै बच्चा ठूलो स्वरले रुन थाल्छ ।
सुत्केरी आमाको आहार बिहानदेखि बेलुका कस्तो हुनुपर्छ ?
बिहानदेखि बेलुकासम्म आमाको आहारमा तीनवटा प्रमुख खाना र तीनवटा खाजा हुनुपर्छ।
मानिसको दूधमा ९० प्रतिशत पानी हुन्छ, आमाले जति धेरै पानी पिउनुहुन्छ, त्यति नै दूधको आपूर्ति राम्रो हुन्छ ।
हरियो सागपात खाँदा आमामा आइरन रहन्छ, रक्तअल्पताको समस्या हुँदैन र यो सबै दूधबाट बच्चालाई दिइन्छ ।
उच्च प्रोटिनयुक्त आहारले ऊर्जा कायम रहनेछ, आमा सुस्त नहुने, बच्चा पनि स्वस्थ रहनेछ ।
दलिया, साबुदाना, मसूर दाल यी सबैले दूधको मात्रा र गुणस्तर बढाउँछ, यसलाई दैनिक खानुहोस्।
स्तनपान गराउने महिलाले दुग्धजन्य पदार्थबाट टाढा रहनुपर्छ । यसले पेट फुल्ने र ग्यासको समस्या निम्त्याउँछ। त्यसैले दही खानुहोस्। दहीमा प्रोटिन र क्याल्सियम प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ । यसका साथै यसमा प्रोबायोटिक गुण पनि हुन्छ, जसका कारण स्तनपान गर्दा पाचन क्रिया राम्रो रहन्छ ।
जन्मेको दुई–तीन महिनासम्म बच्चाहरूलाई कोलिक अर्थात् कोलिकको समस्या हुन्छ । धेरै पटक नवजात शिशु लगातार रोइरहँदा पेटमा दुखाइ हुन्छ, यसलाई कोलिक भनिन्छ। यदि आमाले बच्चालाई स्वस्थ र सही तरिकाले दूध खुवाइरहेकी छिन्, तर पनि शिशु ३ घण्टाभन्दा बढी रोइरहेको छ भने उसलाई पेटको समस्या हुन सक्छ भन्ने बुझ्नुहोस् ।
यदि बच्चालाई पेट दुख्यो भने आमाले आफैलाई यसरी तयार गर्नुपर्छ
आमाले एसिडिटीको समस्या हुने खानेकुरा खानु हुँदैन ।
बन्दागोभी, ब्रोकाउली, बन्दागोभी जस्ता चीजहरू नखानुहोस्, जसले ग्यास निम्त्याउँछ।
मसलादार खानेकुरा नखाने ।
बच्चालाई केही समयपछि दूध खुवाउनुहोस् ताकि दूध पचाउन सकियोस् ।
स्तनपान गराउँदा याद गर्नुहोस् यी ७ कुरा
आहार स्वस्थ राख्ने, पातदार तरकारी खाने, प्रोटिनयुक्त खानेकुरा लिने ।
चिकित्सकको सल्लाहबिना खानामा अतिरिक्त क्यालोरी नलिनुहोस्।
प्रशस्त पानी पिउनुहोस्, कफी, चिसो र ऊर्जा पेयबाट टाढा रहनुहोस्।
स्तनपान गराउँदा तनाव बढी हुन्छ, यसबाट टाढा रहनुहोस्।
स्तनपान गराउने सबै हर्मोन मस्तिष्कबाट निस्कने भएकाले आराम आवश्यक छ।
चिकित्सकको सल्लाहबिना कुनै पनि औषधि सेवन नगर्ने ।
स्तनपान गराउँदा के के खानु हुँदैन?
यदि खाना स्वस्थ छैन भने, तपाइँको दूध पनि दुख्छ।
पेडियाट्रिक्स जर्नलमा प्रकाशित एक अध्ययनका अनुसार क्याफिन आमाको शरीरमा पुगेर उनको स्तनको दूधमा पुग्न सक्छ।
जब बच्चाले दूध पिउँछ, उसको पेटले क्याफिन पचाउन सक्दैन।
यो उमेरमा बच्चाको पेटमा ठूलाको पेटमा जति ग्यास्ट्रिक रस उत्पादन हुँदैन ।
चकलेट, चिया, चिसो पेय पदार्थ, सोडा पिउनु स्वस्थकर होइन ।
स्तनपान गराउने महिलाले अल्कोहलबाट टाढा रहनुपर्छ ।
स्तनपान गराउँदा माछा खान सकिन्छ, तर पाराको मात्रा बढी हुने केही समुद्री खानाहरू खानु हुँदैन, जस्तै टुना, स्वोर्डफिस, मार्लिन, लबस्टर।
(स्त्री रोग विशेषज्ञ डा रितु सेठ्ठी र बाल रोग विशेषज्ञ डा प्रदीप जैनसँग भारतीय समाचार एजेन्सी दैनिक भाष्करले गरेको कुराकानीमा आधारित)
