काठमाडौं, फागुन १५ । ‘पर्यटन क्षेत्रले मानिसलाई जीवनयापनको मौका दिन्छ, कमाउनका लागि ज्यालासँगै सम्मान र समानता पनि दिलाउँछ। पर्यटन रोजगारीले मानिसलाई सशक्त बनाउँछ। आफ्नै समाजमा भाग लिने अवसर दिन्छ।’ यो भनाइ जुराब पोलोलिकास्भिलीको हो।
उनी संयुक्त राष्ट्रसंघीय निकाय विश्व पर्यटन संगठनका महासचिव हुन्। उनको भनाइले पर्यटन उद्योग कुनै पनि देशका लागि कति महत्वपूर्ण हुन्छ भन्ने स्पष्ट पार्छ। यही महत्वलाई आत्मसात् गरी नेपाल सरकारले पनि दुई वर्षअघि २० लाख पर्यटक भित्र्याउने लक्ष्य राखेको थियो।
त्यसका लागि ‘भिजिट नेपाल २०२०’ को घोषणा गरिएको थियो। र, भिजिट नेपालको नाराले पर्यटन जगतलाई हौस्याइरहेको थियो। ठाउँ–ठाउँमा यतीका मूर्ति, भ्रमण स्थलहरूको प्रचारप्रसार, पाहुनाको स्वागतका लागि सजावटका साथै विश्वलाई नै नेपाल घुम्न आउन आह्वान भैरहेको थियो। विदेशी पर्यटकहरू पनि नेपाल घुम्न आउने योजनामा थिए।
ठिक त्यसै समयमा चीनको मध्यप्रान्त हुबेईको राजधानी सहर वुहानबाट कोभिड–१९ महामारी सुरु भयो। कोरोना महामारी सोझै मान्छेको जीवनसँग सम्बन्धित भएको र नियन्त्रणको कुनै उपाय नभएकाले संसारभरका मानिसमा त्रास फैलियो। यसको पहिलो असर नै मानवीय भौतिक गतिविधिमा देखापर्यो। मानवीय क्रियाकलापहरू नियन्त्रित भए। फलतः विश्वभरको अर्थतन्त्रमा असर पुग्यो।
यसबाट नेपाल पनि अछुतो रहने कुरै भएन। सन् २०१९ को डिसेम्बरमा वुहानमा कोरोना भाइरस संक्रमण देखापर्यो। यो भाइरस यति चाँडै संसारभर फैलियो कि नेपाल भ्रमण वर्ष, २०२० कार्यक्रम पनि स्थगित गर्नुपर्यो। नेपालमा पहिलोपटक कोरोना संक्रमणको पुष्टि चीनमा अध्ययन गरेर फर्केका एक विद्यार्थीमा सन् २०२० को जनवरीमा मात्रै भएको थियो। कोरोनाका कारण नेपालमा भ्रमण वर्ष, २०२० स्थगित भएयता सेलाएको पर्यटन व्यवसायमा अझै ताप फर्किन सकेको छैन।
नेपालजस्तो विकासोन्मुख देशमा गतिशील अर्थतन्त्र निर्माण गर्न पर्यटनलाई एक ऊर्जाशील र सम्भावनायुक्त व्यवसायको रुपमा लिइएको छ। देशका लागि आर्थिक क्षेत्रबाट लाभमात्र नभई सांस्कृतिक, ऐतिहासिक, पुरातात्विक र प्राकृतिक, सम्पदाहरूको दिगो व्यवस्थापनका लागि पर्यटन व्यवसाय एक अवसर पनि हो। तर दुई वर्षदेखि त्यो सबै विश्वव्यापी कोरोना महामारीको चेपुवामा परेको छ। कोरोना महामारी कालमा पर्यटन व्यवसाय मात्रै नभएर हरेक क्षेत्र र व्यवसायमा नकारात्मक असर पर्यो। पर्यटक नआउँदा होटल, ट्रभलिङ, टेकिङ र यअरलाइन्स क्षेत्रमा सर्वाधिक खराब असर पर्न गयो।
यसै पनि पर्यटन भनेको पर्यटक आएमात्रै आम्दानी हुने क्षेत्र हो। कोरोना महामारीका कारण सन् २०२० मा नेपालमा साबिकको तुलनामा ८० प्रतिशत पर्यटक घटे। नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार सन् २०२० मा पर्यटन क्षेत्रमा अघिल्लो वर्षको तुलनामा ७३ प्रतिशत कमाइ घट्यो। विदेशी विनिमयबाट २४ करोड ९५ लाख ९५ हजार अर्थात् २ लाख १७ हजार अमेरिकी डलर आम्दानी भएको थियो। सन् २०२० मा प्रतिपर्यटक जम्मा ६५ डलर रुपैयाँ आम्दानी भएको देखिन्छ।
नागरिक दैनिकबाट
