काठमाडौं ३० असार । छुवाछुत र जातीय विभेदको सिकार भएकी दलित महिला बुद्धमाया विश्वकर्माले आत्महत्याको प्रयास गरेकी छन् । बुद्धमाया र उनकी छोरी मनीषामाथि दुव्र्यवहार र कुटपिट गर्नेलाई जिल्ला अदालत महोत्तरीले असार २४ गते ६ महिनासम्म कैद, जरिवाना र ५० हजार रुपैयाँ क्षतिपूर्ति दिने निर्णय सुनाएपछि सामाजिक बहिष्करणका कारण उनले आत्महत्याको कोसिस गरेको खुल्न आएको छ ।
अदालतले पीडकलाई जेल हाल्ने सजाय सुनाएपछि ‘तैंले मुद्दा हालेर जेल पठाइस्’ भन्दै पीडितलाई छिमेकीले हेयपूर्ण र अपमानजनक व्यवहार सुरु गरेका थिए । छुवाछुतपछिको सामाजिक बहिष्करणबाट प्रताडित बुद्धमायाले मानसिक तनावकै कारण विष सेवन गरेको परिवारको दाबी छ । ‘अदालतले हामीलाई न्याय दिएको हो’, पानी छोएको निहुँमा यातना भोगेकी बुद्धमायाकी छोरी मनीषाले भनिन्, ‘तर, अदालतको फैसला छिमेकीले स्वीकार गर्न मानेका छैनन् । हामीमाथि छिमेकी लगाएर पीडकले झन् दबाब दिइरहेका छन् ।’ समाजमा कसैले कसैलाई छुवाछुत गर्नु हुँदैन भन्ने स्कुलमा पढेको सम्झिँदै कक्षा ९ मा अध्ययनरत मनीषाले थपिन्, ‘यहाँ हामी दलित विश्वकर्माहरूका दुई घर मात्र छन् । धेरै घर अन्य जातिका छन् । उनीहरू भन्छन्, दलितसँग नबोल है । मुद्दा लगाइदिन्छन् ।’
विष सेवनपछि बर्दिबासस्थित शुभ स्वस्तिक अस्पताल भर्ना भएकी आमालाई हेरचाह गर्दै गरेकी मनीषाले स्कुलमा शिक्षकले पढाएको शिक्षा र समाजले गरेको व्यवहार उल्टो भएको अनुभव गर्दा आफूलाई अति नै दुःख लागेको बताइन् । उनले भनन्,ि ‘अदालतले हाम्रो परिवारलाई न्याय गरे पनि छरछिमेकीले जंगली व्यवहार गरे । छरछिमेकीले हामीलाई दुुस्मनजस्तै ठानेका छन् । हामीसँग कोही बोल्दैनन् ।’
पानी छोएको निहुँमा वैशाख १५ गते साँझ छिमेकी कमला गिरी र उनका भन्जा रामबाबु दाहालले बुद्धमाया र छोरी मनीषालाई गाली–बेइज्जत गर्दै कुटपिट गरेका थिए । जातीय भेदभाव तथा छुवाछुत कसुर र सजाय ऐन २०६८ को दफा ३ बमोजिमको र दफा ४(३) बमोजिमको कसुर गरेको ठहर गर्दै पीडक कमला गिरी र रामबाबु दाहाललाई न्यायाधीश डण्डपाणि शर्माको इजलासले १० हजार रुपैयाँ जरिवाना र ५० हजार रुपैयाँ क्षतिपूर्तिसहित जेल सजायको फैसला असार २४ गते सुनाएको थियो । कुटपिटका मुख्य अभियुक्त गिरीलाई ६ महिना सजाय तोकिएको छ भने दाहाललाई ३ महिना कैद सजाय सुनाइएको छ ।
विश्वकर्मा समाज प्रदेश २ का अध्यक्ष तथा दलित अधिकारकर्मी मीन रहपालले पीडितको न्यायका लागि चन्दा संकलन गरेर मुद्दा लडेका थिए । ‘छुवाछुतमा पीडकलाई जेल हाल्नेसम्मको फैसला भएको देशमा गणतन्त्र आइसकेपछिको सम्भवतः पहिलो फैसला हो । तर, समाजले पचाउन नसकेको सुन्दा दुःख लाग्यो’, उनले भने । पीडितको पक्षबाट अधिवक्ता दीपककुमार विश्वकर्माले वकालत गरेका थिए ।
न्याय पाएपछि पीडित खुसी थिए । तर, पीडित परिवारको खुसी तीन दिनमा झन् पीडामा फर्कियो । छिमेकीको दबाबले बुधबार बुद्धमायाले विष सेवन गरेर आत्महत्याको प्रयास गरिन् । ‘घडेरीबाहेक अरू केही छैन,’ बुद्धमायाका छोरा भुवनले भने, ‘अस्पतालको बिल कहाँबाट तिर्ने ? ’
काठमाडौंमा विभिन्न देवीदेवताको मूर्तिको बुट्टा बनाउने काम गर्दै आएका भुवनले भने, ‘हामीले बनाएको मूर्ति सबैको घरमा पुजिन्छ । तर, हामीलाई पानी छोएको भन्दै कुटिन्छ । गालीबेइज्जत गरिन्छ ।’ सीप, श्रम र पसिनालाई उपभोग गर्ने समाजले हामीले छोएको पानी किन चलाउँदैन ? ’ उनले प्रश्न गरे । अन्नपूर्णपोष्टबाट
