काठमाडौँ, १० पुस । पन्जाबको जालन्धरमा सपरिवार २४ वर्षदेखि बस्दै आएकी गुल्मी रेसुंगाकी शान्ता पोखरेललाई नेपालमा फोन गर्न झन्झट लाग्छ । कारण हो– महँगो शुल्क । पोखरेलजस्ता प्रवासी नेपाली र भारतबाट नेपालमा फोन गर्ने सबैको समस्या यही यो ।
‘नेपाल फोन गर्दा मिनेटको आईसी १२–१४ जति १९–२२ नेरु लाग्छ, नेपालबाट ३ रुपैयाँमा यहाँ गर्न सकिन्छ,’ उनले कान्तिपुरसँग भनिन्, ‘सस्तो कलको प्याकेज लिने हो भने ४०–५० ९६४–८० रुपैयाँ तिरेपछि मिनेटको ८–९ ९१२–१४ रुपैयाँ मा गर्न सकिन्छ, नत्र झन् महँगोमा परिन्छ ।’ भारतमा बस्ने नेपालीले टेलिफोन शुल्क महँगो भयो भनेर वर्षौंदेखि आवाज उठाए पनि सुनुवाइ भएको छैन । ‘प्रवासी संगठनमार्फत नेपाल सरकारका मन्त्री र नेताहरूसम्म कुरा पुर्याएका छौं, तर शुल्क घटेको छैन,’ पोखरेलले भनिन्, ‘नेटबाट गर्दा त सजिलै हुन्छ तर एकातिर नेट नभए पनि कुरा गर्न मिल्दैन । अनि, महँगो पैसा तिरेरै फोन गर्नुपर्ने बाध्यता छ ।’
जालन्धरबाट घर गएका प्यूठानका विकास विकलाई भारत र नेपालबाट फोन गर्दा हुने अन्तरबारे राम्रै अनुभव छ । ‘इन्डियामा आईसी ५० को रिचार्ज हालेर नेपाल फोन गर्दा ४–५ मिनेटमै पैसा सकिन्छ तर नेपालमा ३ रुपैयाँ मिनेटमा कुरा गर्न पाइँदा नेपालबाट ५० रुपैयाँले भारतमा फोन गर्दा १६–१७ मिनेट चल्छ,’ उनले भने, ‘आवश्यक पर्नेले भारतबाट मिसकल गर्ने अनि नेपालबाट फोन गर्ने हो भने मात्र सस्तो पर्छ, नत्र महँगोमा परिन्छ ।’ नेपाल भ्रमणका बेला ०७१ साउन १८ गते संसद्मा सम्बोधन गर्दै भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भारतबाट नेपालमा गर्ने फोनको शुल्क घटाउने बताएका थिए । शुल्क महँगो भएकाले ‘नमस्कार’ भनेर राख्नुपर्ने बाध्यता हटाउन दुवै देशका सेवा प्रदायकबीच समन्वय हुने उनको प्रतिबद्धता थियो ।
‘इन्डियाबाट नेपालमा फोन गर्दा मिनेटको आईसी साढे १२ तिर्नुपर्छ । सेकेन्ड सिस्टम ९कम पल्स आवरले हेलो भनेर फोन काटियो भने पनि त्यति नै जान्छ,’ जालन्धरमा २५ वर्षदेखि कार्यरत बुटवलका शंकर गैरेले भने । मोदीको घोषणालगत्तै भारतीय कम्पनीहरूले टर्मिनेसन इन्टर–कनेक्सन शुल्क घटाएका थिए । सरकारी स्वामित्वको टेलिकम बीएसएनले प्रतिमिनेट लाग्दै आएको १० भारुबाट घटाएर नेपालमा फोन गर्दा लाग्ने शुल्क भारु ६ बनायो पनि । तर भारतबाट नेपाल फोन गर्दा लिइने टर्मिनेसन शुल्क आम्दानीको राम्रो स्रोत भएकाले नेपाली कम्पनीहरूले त्यसलाई घटाउनतर्फ चासो देखाएनन् । जसले गर्दा भारतका नेपालीले अझै पनि चर्को शुल्क तिर्नुपर्ने बाध्यता रहँदै आएको छ । १८औं सार्क शिखर सम्मेलनमा नेपाल छँदा राष्ट्रिय ट्रमा सेन्टर उद्घाटनका क्रममा ०७१ मंसिर ९ गते मोदीले नेपालकै कारण फोन शुल्क महँगो भएको समेत सुनाएका थिए ।
प्रवासी नेपालीले नेपालबाट लाग्ने शुल्क जति नै बनाउन माग गरेका छन् । भारतीय टेलिकम कम्पनी एयरटेलले मार्च २५ मा जारी गरेको विज्ञप्तिअनुसार आफ्ना प्रिपेड प्रयोगकर्ताले नेपालमा फोन गर्दा प्रतिमिनेट ७।९९ भारु तिर्नुपर्छ भने बंगलादेशका लागि त्यो शुल्क प्रतिमिनेट २।९९ भारु मात्र पर्छ । उसले यसअघि बंगलादेशमा प्रतिमिनेट १२ र नेपालमा १३ भारुबाट घटाएको बताएको थियो । अर्को मोबाइल सेवा प्रदायक कम्पनी भोडाफोनले पनि नेपाल फोन गर्दा प्रतिमिनेट भारु १२ नै लिने गरेको छ । त्यसैगरी भारतमा तीव्र गतिमा बजार विस्तार गरिरहेको रिलायन्सको जियोका ग्राहकले पनि नेपाल फोन गर्दा प्रतिमिनेट भारु १२ नै तिर्नुपर्ने बाध्यता छ । फोन शुल्क महँगो भएकोमा नेपालका टेलिफोन कम्पनी र दूरसञ्चार प्राधिकरणसँग परराष्ट्र मन्त्रालयले केही चरण छलफल पनि गरेको थियो । तर कुनै निष्कर्ष आएन । पन्जाबको लुधियानामा कार्यरत प्रवासी नेपाली एकता मञ्चका सल्लाहकार हरिप्रसाद घिमिरेले प्रवासीका समस्या सुन्न सरकारसँग माग गरे । ‘नेपालबाट नेता आउँदा र नेपालमा गएर हामीले भेट्दा पनि समस्या राखेकै छौं,’ उनले भने, ‘तर कसैले सुनेनन् ।’
दिल्लीस्थित नेपाली दूतावासले भने नेपालका टेलिकम अधिकारीहरूले नै यसमा छलफल गरेर शुल्क सस्तो बनाउनुपर्ने बताएको छ । दूतावासले केही वर्षअघि भारतबाट नेपालमा टेलिफोन गर्दा महँगो शुल्क लाग्ने भएकाले काठमाडौंस्थित सम्बन्धित निकायलाई घटाउन सुझावसमेत दिएको थियो । ‘शुल्क किन घटेन भनेर दूतावासबाट नेपालका सम्बन्धित निकायसँग छलफल भएको हो । तर त्यसमा अपेक्षित नतिजा हात परेन,’ दूतावासका प्रवक्ता हरि ओडारीले भने । दुई देशबीच हुने टेलिफोन कलको दर घटाउने विषयमा भारतीय टेलिकम कम्पनीसँग छलफल भएको नेपाल टेलिकमकी प्रवक्ता प्रतिभा वैद्य बताउँछिन् । ‘हामीले टर्मिनेसन शुल्कको प्रस्ताव गरेका थियौं,’ उनले भनिन्, ‘भारतीय टेलिकमले शुल्क नघटाई आफैंले बढी नाफा राखे, जसका कारण नेपाल कल गर्नेहरूलाई फाइदा पुगेन ।’ टेलिकम क्षेत्रमा अन्तर्राष्ट्रिय कलबाट हुने आम्दानी घटेको र कम्पनीको आम्दानी गुमिरहेको अवस्थामा भारतबाट नेपाल कल गर्दाको शुल्क झन् बढ्न सक्ने उनको भनाइ छ । ‘हामीसँगको छलफलमा भारतीय टेलिकमका प्रतिनिधिले सन् २०२० देखि नेपाल कल गर्दा लाग्ने शुल्क झन् बढाउने तयारी गरेको बताउने गरेका छन्,’ वैद्यले भनिन् ।
कान्तिपुर दैनिकबाट
