यो प्रश्न धेरै महत्वपुर्ण हुन सक्छ । भगवान बृद्धले धेरै समयसम्म महिलालाई दिक्षा दिएका थिएनन् । तर महाप्रजापति गौतमीको कारण उनले महिलालाई दिक्षा दिएका थिए । जैन धर्ममा धेरै समयसम्म महिलालाई भिक्षुणी बनाइएको थिएन । तर, राजा दधिवाहनकी छोरी महावीर स्वामीको शासनकालमा चम्पा पहिलो जैन बनिन् । यद्यपि जैन, हिन्दु वा जैन धर्ममा भिक्षुण्ी फरक हुन् ।
हिन्दु धर्ममा केहि यस्ता महिलाले ऋग्वेद लेखेका छन् र ऋषिका साथमा शास्त्रार्थ गरेका पनि छन् । वैदिक कालमा नारीले धर्म र राजनीतिमा पनि पुरुषको समानता हासिल गरेका थिए । उनीहरु वेद पढ्ने र पढाउने गर्थे । मैत्रयी, गार्गी जस्ता नारीका उदाहरण हुन ।
ऋग्वेदको पदहरुका करिव ४१४ ऋषिको नाममा जसमा ३० महिलाको नाम ऋषिहरु रहेका छन्ु । यति मात्र नभएर नारीहरु मार्शल आर्टमा पनि दक्ष थिए र राजपाठ चलाउँथे । अर्कोतर्फ, महिला आश्रममा बस्ने र काम पनि व्यवस्थित गर्थे ।
महाभारतको युद्ध पछि नारीको पतन श्ुरु भएको हो । यस युद्धपछि समाज बिग्रेको थियो । राष्ट्रमा राजनीति शुन्य हुदै गयो र धर्मको पनि पतन हुँदै गयो । युद्धमा मारिएका पुरुषको विधावा नारी भएर धेरै बसे । वैदिक व्यवस्था सुन्य भयो । उसको ठाउँमा पुरोहितद्धारा निर्मित सामाजिक नियम महत्वपूर्ण हुँदै गयो । बौद्धकालमा नारीकोस्थिती अझ बढी दुख हुन गयो । यसका कारण हरेक क्षेत्रमा पुरुषको मानसिकता हावी हुदै गयो । पुराणको दौड प्रारम्भ भयो ।
यस्तो अवस्थामा कसैले पनि महिला गुरु बन्नुपर्छ भनेनन् । यसको पछाडी धेरै कारणहरु थिए । एक महिलाको पति उनका पति हुन पनि भनिन्छ । यसमा भनिएको छ –आगो दुई जातकिो गुरु हुन् । ब्राम्ह्ण सबै चार वर्गका शिक्षक हुन् एक मात्र पति महिलाको गुरु हुन् । अतिथि सबैका गुरु हुन् ।
महिलाको लागि वैवाहिक संस्कार, पति सेवा, गुरुकुल वास र गृहकार्य प्रति अग्निहोत्र कहलाइन्छ । एउटी महिलाले आफ्नो पति बाहेक अन्य पुरुष संग कुनै प्रकारको सम्बन्ध राख्न सक्दिनन् ।
कालीकलमा भनिएको थियो आमाहरु कुनै पनि तथाकथित गुरुको भ्ममा नपरुन्, आजकाल ठग्ने, घमण्ड गर्ने, कपट गर्ने धेरै भइसकेका छन् । साधुले महिलालाई चेला बनाउनु हुँदैन । महिलाले महिलालाई दिक्षा दिन राम्रो हुनेछ ।
वायु खाने, पानी पिउने र सुख्खा पात खाने, विश्वामित्र, पराशर इत्यादीमा बस्नेहरु पनि महिलाको सुन्दर अनुहार देखेर मोहित भएका धेरै घटना रहेका छन् । यसरी मोहित भई युवा युवतीलाई आफ्नो चेला बनाउँदछन् । उनीहरुलाई आश्रममा राखी राम्रो सपना देख्ने गर्छन् ।
वर्तमान समयमा महिलाहरुले कुनै पनि पुरुषलाई आफ्नो गुरु बनाउनु हुँदैन । उनको राम्रो सल्लाहकार उनका पति हुन् । यदि आफुलाई धर्मको बाटोमा लाग्नु छ भने महिला नै गुरु छान्नु उपयुक्त हुन्छ । यो शास्त्रमा लेखिएको हो । वर्तमान समयमा असली साधु र असाधु छुट्टाउन नै कठिन हुन्छ ।
