एजेन्सी, २७ चैत्र । इमरान खान सत्तामा आएपछि पाकिस्तानलाई नयाँ उचाइमा पु¥याउने आशाका रूपमा हेरिएको थियो । तर, ४४ महिनापछि अविश्वासको प्रस्तावका कारण इमरानलाई सत्ताबाट हटाइएपछि यी सबै आशाहरू उल्टो साबित भए । पाकिस्तानमा मुद्रास्फीति चरम सीमामा छ र त्यहाँको जीडीपी र रुपैयाँ दुवैको अवस्था कमजोर छ।
इमरानलाई सत्ताबाट हटाउनुको मुख्य कारण के थियो ?
१ सेनाको आँखामा काँडा बन्ने गल्तीः पाकिस्तानमा सन् २०१८ को चुनाव जितेर प्रधानमन्त्री बनेका इमरानलाई सुरुदेखि नै सेनाको समर्थन थियो। ती आम चुनावमा धाँधलीको आरोप लागेको थियो र सेनाको सहयोगमा इमरान सत्ता कब्जा गर्न सफल भएको मानिन्छ । तर सत्ता सम्हालेको केही महिनापछि मात्रै इमरान र सेनाबीच मतभेद सुरु भयो।
पूर्वप्रधानमन्त्रीहरू जुल्फिकार भुट्टो र नवाज शरीफजस्ता सेनाको पञ्जाबाट मुक्त भएर आफैं प्रधानमन्त्री बन्ने इमरानको चाहनाका कारण यस्तो भएको विज्ञहरू बताउँछन्। त्यसपछि उनले यस्ता धेरै कदम उठाए जसका कारण उनी र सेनाबीचको खाडल बढ्यो ।
२०१९ मा, इमरानले पाकिस्तानी सेना प्रमुख जनरल कमर जावेद बाजवाको कार्यकाल विस्तार स्थगित गर्न धेरै प्रयास गरे, यद्यपि यो सफल भएन। त्यस्तै, गत वर्ष इमरानले बाजवाका मनपर्ने जनरल नदीम अन्जुमलाई पाकिस्तानी गुप्तचर एजेन्सी आईएसआईको प्रमुखको पदमा नियुक्त गर्न ढिलाइ गर्दै र जानाजानी झुण्ड्याउने प्रयास गरे।
गत वर्ष नै इमरानले आईएसआई प्रमुख फैज हमिदलाई कोर्प्स कमाण्डरको रूपमा पेशावर पठाएका थिए, ताकि बाजवाले सेवानिवृत्त हुने बित्तिकै सेना प्रमुखको रूपमा उनको स्थान लिन सकून् ।
इमरान र सेनाबीचको सम्बन्धमा दरार बिस्तारै यति फराकिलो हुँदै गयो कि दुवैजना हरेक मुद्दामा एकअर्काबाट अलग देखिन थालेका थिए ।
उदाहरणका लागि, इमरानले भर्खरै रुसको भ्रमण गरे र उनले युक्रेनमा रुसको आक्रमणको बारेमा केही भनेनन्।
अमेरिका समर्थक मानिने पाकिस्तानी सेनाका लागि यो ठूलो झट्का थियो, त्यसैले त्यसको भोलिपल्ट जनरल कमर जावेद बाजवाले युक्रेनमा रुसको आक्रमणलाई बदनाम गर्दै विज्ञप्ति जारी गरेका थिए ।
इमरानले यहीँ रोकेनन् र आफूलाई अविश्वासको प्रस्तावमार्फत हटाउने विपक्षी प्रयासलाई विदेशी षडयन्त्र भन्दै खुलेरै अमेरिकाको नाम दिएको बताएका छन् । यो अमेरिका समर्थक मानिने पाकिस्तानी सेनाको पूर्ण विपरित हो। इमरानले भारतको विदेश नीतिको प्रशंसा गर्दा जनरल बाजवाले कश्मीर विवाद वार्ताबाट समाधान गर्ने प्रस्ताव राखेका थिए ।
अहिलेको संकटमा सेनाको प्रत्यक्ष संलग्नता नभए पनि सर्वोच्च अदालतबाट इमरानलाई हटाउने बाटो बनाएर इमरानलाई झट्का दिएको विज्ञहरू बताउँछन् ।
पछिल्ला दिनहरूमा पाकिस्तानी सेना प्रमुख जनरल कमर बाजवासँग इमरान खानको दूरी बढेको छ।
२. पाकिस्तानको कमजोर अर्थतन्त्रले इमरानको खेललाई बिगार्यो
इमरान पाकिस्तानको अर्थतन्त्रलाई नयाँ उचाइमा पु¥याउने वाचासहित सत्तामा आएका थिए तर अहिले उनी छाडेर पाकिस्तानको अवस्था खराब छ ।
इमरान सत्तामा आएपछि पाकिस्तानको जीडीपी ३१५ बिलियन डलरबाट घटेर २६४ बिलियन डलरमा पुगेको छ । मुद्रास्फीतिले सबै रेकर्ड तोडेको छ । यस वर्षको फेब्रुअरीमा खुद्रा मुद्रास्फीति १२.२ प्रतिशत र थोक मुद्रास्फीति २३.६ प्रतिशत पुगेको छ ।
पाकिस्तानी रुपैयाँ लगातार खस्कँदै गइरहेको छ, इमरानको सत्ता सम्हालेको समयमा १ अमेरिकी डलरको तुलनामा १०९ पाकिस्तानी रुपैयाँको मूल्य १ डलरको तुलनामा अहिले १८६ पाकिस्तानी रुपैयाँमा झरेको छ । यो वर्ष जनवरीमा, उपभोक्ता मूल्य सूचकांक ज्ञघ% पुगेको छ, जुन दुई वर्ष यताकै उच्च हो। अर्थात् इमरानको शासनमा पाकिस्तानको अर्थतन्त्र सुधार्नुको सट्टा थप रसातलमा पुग्यो ।
विपक्षी दलहरूले पनि इमरानविरुद्धको अविश्वास प्रस्तावको मुख्य कारण देशको कमजोर आर्थिक अवस्थालाई भनेका छन् ।
३. इमरानको शासनमा पाकिस्तानमा भ्रष्टाचार फस्ट्योः ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेशनलको हालैको रिपोर्ट अनुसार इमरान खान सत्तामा आएपछि पाकिस्तानमा भ्रष्टाचार बढेको छ ।
यस रिपोर्टका अनुसार २०२१ मा सबैभन्दा भ्रष्ट १८० देशको सूचीमा पाकिस्तान १४०औँ स्थानमा थियो, जसमा १८०औँ स्थानमा विश्वको सबैभन्दा भ्रष्ट देश हो। पाकिस्तानको र्याङ्किङ २०१८ मा ११७, २०१९ मा १२० र २०२० मा १२४ थियो।
उही समयमा, पाकिस्तानी मिडियाको रिपोर्ट अनुसार, इमरानको शासनकालमा भ्रष्टाचार र मनी लान्ड्रिङका घटनामा वृद्धि भएको थियो।
२०२२ मा लीक भएको स्विस बैंक डाटाले धेरै शक्तिशाली राजनीतिज्ञ र जनरलहरू सहित १४०० पाकिस्तानी नागरिकहरूसँग खाताहरू जोडिएको खुलासा गरेको थियो।
योसँगै विपक्षी दलकी तेस्री पत्नी बुशरा बीबीकी विशेष साथी मानिने फराह खान उर्फ फराह गुजर उर्फ फराह शहजादीमाथि अर्बौं रुपैयाँ भ्रष्टाचार गरेको आरोप छ । नवाज सरिफकी छोरी मरियमले हालै फराह र बुशरामाथि ट्रान्सफर पोस्टिङको नाममा ६ अर्ब रुपैयाँ घुस लिएको आरोप लगाएकी थिइन् ।
उस्मान बुजदारलाई पञ्जाबको मुख्यमन्त्री बनाएपछि फराहले इमरानको निकट मानिने उस्मानको आदेशमा ट्रान्सफर पोस्टिङको नाममा पैसा लुटेको विपक्षीहरूले बताएका छन् । फराह इमरानकी श्रीमती बुशराको खास भएकोले विपक्षीहरुले पनि इमरानलाई लगातार निशाना बनाउँदै आएका छन् । फराह र उनका श्रीमान पाकिस्तान छोडेर दुबई भागेको खबर छ।
४. विपक्षीहरूलाई सताइरहनु, तिनीहरूलाई कमजोर पार्नु: इमरानको सबैभन्दा ठूलो गल्ती यो वर्ष जनवरीपछि विपक्षी योजनामा आएको परिवर्तनलाई महसुस गर्न नसक्नु हो। विपक्षीहरूले इमरान र सेनाबीचको बढ्दो खाडललाई अवसरको रूपमा प्रयोग गर्दै एकजुट भएर इमरानमाथि हमला गरे।
इमरानले विपक्षी एकतालाई कमजोर पार्दै आफूले आफ्नो शक्ति बचाउन सक्ने आशा व्यक्त गरे। तर उनको आफ्नै पार्टी र सरकारका सहयोगीहरूले उनलाई छाडेर अन्ततः इमरान आफैंले छोड्नुप¥यो।
सत्तामा आएदेखि इमरानले विपक्षी नेताहरुलाई निशाना बनाएका छन् । विपक्षी दलहरूसँगको सम्बन्ध राम्रो भएको भए आफ्नो सरकारको एजेण्डा कार्यान्वयनमा बढी ध्यान दिन सक्ने विज्ञहरू बताउँछन् ।
उल्टो उनले पाकिस्तानका दुवै प्रमुख विपक्षी दल पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी अर्थात् पीपीपी र पाकिस्तान मुस्लिम लिग (नवाज) अर्थात् पीएमएल (एन)का नेताहरूलाई निशाना बनाएर उनीहरूलाई अपमानित गरे र आफ्ना नेताहरूलाई जेल पठाउन पनि हिचकिचाएनन्।
इमरानको ४४ महिनाको कार्यकालमा विपक्षी दल र इमरानबीचको खाडल सधैं फराकिलो भएको थियो । हालै अविश्वासको प्रस्ताव आएपछि देशका नाममा सम्बोधन गर्दै इमरानले विपक्षी नेताहरूलाई ‘चोरहरूको गिरोह’ भनेका थिए । यससँगै उनले पीपीपीका आसिफ अली जरदारी र पीएमएल (एन)का नवाज शरीफको परिवारलाई निशाना बनाएर तीन मुसाले ३० वर्षदेखि पाकिस्तानलाई लुट्दै आएको बताए ।
५ पञ्जाबको मुख्यमन्त्रीको रूपमा उस्मान बुजदारको नियुक्तिः इमरानले सन् २०१८ मा सत्तामा आएपछि उस्मान बुजदारलाई पञ्जाबको मुख्यमन्त्री नियुक्त गरेका थिए । तर बुजदार पदका लागि अयोग्य साबित भए ।
उस्मान बुजदारलाई पञ्जाबको मुख्यमन्त्री बनाउने इमरानको निर्णयलाई उनको सम्पूर्ण राजनीतिक करियरकै सबैभन्दा ठूलो गल्ती मानिएको छ ।
पाकिस्तानमा सबैभन्दा प्रभावशाली मानिने पञ्जाब प्रान्तको मुख्यमन्त्रीलाई त्यहाँ प्रधानमन्त्रीपछि दोस्रो शक्तिशाली पद मानिन्छ।
उस्मान बुजदारको पञ्जाब प्रान्तलाई सम्हाल्न असफल हुँदा इमरानको पार्टी पीटीआईमा गुटबन्दी बढ्यो र धेरै आक्रोशित सदस्यहरूले उनीहरूको गुनासो सम्बोधन नगरिएको भन्दै पार्टी छोडे। अन्ततः यसै वर्षको मार्चमा उस्मान बुजदार विरुद्ध अविश्वासको प्रस्ताव आए र उनले पदबाट राजीनामा दिए । बुजदार मुख्यमन्त्री बनेपछि पञ्जाब प्रान्तमा इमरानको पार्टीको स्थिति कमजोर भएको मानिन्छ ।
विपक्षीहरूले आरोप लगाएका छन् कि इमरानले उस्मान बुजदारलाई पञ्जाबको मुख्यमन्त्री बनाएका छन्, जसलाई उनले कुनै समय सबैभन्दा ठूलो चोर भनेका थिए। यससँगै उस्मान बुजदारमाथि सरुवा पोस्टिङको खेलमार्फत करोडौं रुपैयाँ भ्रष्टाचार गरेको र भ्रष्टाचार गरेको आरोप पनि लागेको छ ।
