कञ्चनपुर, १९ जेठ । शुक्लाफाँटा नगरपालिका–९ नौखरीस्थित बृन्दावन सामुदायिक गाईगोरु व्यवस्थापन केन्द्रमा पूर्वाधारको अभाव हुँदै आएको छ । केन्द्रमा नगर क्षेत्रमा छाडारूपमा छाडिएका गाईगोरुलाई ल्याएर राख्ने गरिएकाले तिनको सङ्ख्या पनि निकै बढी छ तर त्यसलाई धान्ने पूर्वाधार अभाव रहेको केन्द्रको व्यवस्थापनको कार्य गर्दै आएका वडा नं ९ का वडाध्यक्ष रमेशबहादुर ऐरले बताए ।
केन्द्रमा हालसम्म गाईगोरु राख्नका लागि तीनवटा जस्तापाताका ट्रष्ट, खानेपानीका लागि पाँचवटा अटोजन नल्का, दुईवटा बोरिङ, चारवटा सौर्य बत्ती, तीनकोठे पक्की भवन निर्माण गरिएको छ । गाईगोरु राखिँदै आएको सामुदायिक वन क्षेत्रको चार किलोमिटर क्षेत्रमा काँडेर तार लगाइएको छ । “गाईगोरु व्यवस्थापन केन्द्रमा विद्यमान संचरनाले पुग्दैन”, वडाध्यक्ष ऐरले भने, “केन्द्रमा ४०० भन्दाबढी बेवारिसे गाईगोरुलाई राखेका छौँ । यसका लागि अझै तीनवटा ट्रष्ट निर्माण गरिनु आवश्यक छ । गाईगोरुको सङ्ख्या बढी हुँदा वर्षाको समय र हिउँदमा खुला आकासमुनि राख्नुपर्ने बाध्यता छ ।”
निर्माण भएका संरचनामा थोरैमात्रै गाईगोरुलाई राख्न सकिन्छ । धेरैलाई खुला आकाशमै राख्नुपर्छ । यस्तो अवस्थमामा अत्यधिक चिसो र वर्षात्का कारण गाईगोरुको ज्यानसमेत जाने गरेको उनको भनाइ थियो । गाईगोरुलाई सुरक्षितरूपमा राख्नका लागि भौतिक पूर्वाधारको पूर्णता नभएको वडाध्यक्ष ऐरले बताए ।
केन्द्रमा राखिएका गाईगोरुलाई चरन क्षेत्रको समेत अभाव छ । बृन्दावन सामुदायिक वन क्षेत्र मात्रै गाईगोरुको चरन क्षेत्रका रूपमा प्रयोग हुँदै आएको छ । अन्य सामुदायिक वनले चराउनका लागि अनुमति नदिँदा समस्या भएको छ ।गाईगोरु बिरामी हुदा पशु प्राविधिक बाह्य क्षेत्रबाट चर्को शुःल्क तिरेर ल्याउनुपर्ने अवस्था रहेकाले यस्तो समस्या समाधान गर्न केन्द्रमै पशु प्राविधिकको व्यवस्था हुनुपर्नेमा अध्यक्ष ऐरले जोड दिए । नगरपालिकाको कार्यालयलाई यसबारे पटक–पटक लिखित र मौखिकरूपमा जानकारी गराउँदासमेत बेवास्ता हँुदै आएको उनले उल्लेख गरे । उपचारकै अभावमा कतिपय गाईगोरुको मृत्युसमेत हुँदै आएको छ ।
केन्द्रमा व्यवस्थापन गरिएका गाईको नश्ल सुधार गरी उन्नत प्रकारका बाछाबाछी उत्पादन गरी बिक्री गर्ने योजनासमेत छ । नश्ल सुधारका लागि कृत्रिम गर्भाधान गर्ने कार्यलाई अगाडि बढाइएको छ । कृषिमा प्रयोग हँुदै आएको रासायनिक मलको प्रयोगलाई निरुत्साहित गर्नका लागि प्राङगारिक मल उत्पादन गरी सुपथ मूल्यमा किसानलाई उपलब्ध गराउने योजना रहेको वडाध्यक्ष ऐरले बताए । केन्द्रमा ठूलो क्षमताको गोबरग्यास प्लान्ट निर्माण गर्ने योजनासमेत अघि सारिएको छ ।
बजेट अभावले गाईगोरुका लागि घाँस खेतीलाई अगाडि बढाउन नसकिएको गुनासो गर्दै उनले आउँदो आवदेखि जग्गा लिजमा लिएर भए पनि घाँसखेती गरिने बताए। नगरपालिकाले गाईगोरु व्यवस्थापन केन्द्र सञ्चालनका लागि बजेटको व्यवस्था गर्दै आएको छ ।“प्रतिवर्ष विनियोजन हुने बजेटले केन्द्र सञ्चालन गर्न निकै धौधौ छ”, अध्यक्ष ऐरले भने, “गाईगोरु हेरालुहरूका लागि तलब दिनमै बजेटको ठूलो हिस्सा सकिन्छ । व्यवस्थापनका लागि थोरै रकम हँुदा पु¥याउनै सकस हुन्छ ।” चालु आवमा गाईगोरु व्यवस्थापनका लागि रु ४० लाख बजेट विनियोजन भएकामा रु ३२ लाख खर्च भइसकेको छ । नवनिर्वाचित नगरप्रमुख रणबहादुर महराले गाईगोरु व्यवस्थापनको कार्यलाई प्रदेशकै नमूना बनाउने बताए । “नगर क्षेत्रमा विगतमा छाडा गाईगोरु ठूलो चुनौतीका रुपमा थिए”, उनले भने, “केन्द्र निर्माणपछि व्यवस्थापनको कार्य भएको छ । समस्या समाधान हुँदै गएको छ । व्यवस्थापनको कार्यलाई नमूनाकारूपमा अगाडि बढाइने छ ।” रासस
