नेपालमा के प्रभाव पर्ला
इरानमाथि व्यापार प्रतिबन्ध लगाएको अमेरिकाले विश्वभर माहोल सृजना गर्न खोजिरहँदा भारतलाई इरानको तेल खरिद नगर्न कुटनीतिक तहबाट आग्रह गरेको छ । तेल निर्यातमा निर्भर इरानको अर्थतन्त्रमा ठूला आयातकर्ताले खरिद नगर्दा अप्ठ्यारो पर्न सक्छ । विश्वभरका आपूर्तिकर्तालाई इरानको तेल खरिद नगर्न अमेरिकाले दबाब सृजना गरिरहँदा भारतसामु नयाँ प्रस्ताव गरेको छ ।
भारत भ्रमणमा रहेका अमेरिकी विदेशमन्त्री माइकल पम्पिओले इरानको कच्चा तेल खरिद रोक्न भारतलार्य प्रस्ताव गरे । उनले बुधबार नयाँ दिल्लीमा बोल्दै इरानको तेल खरिद रोके भारतले पर्याप्त तेल आपूर्ति गर्न सक्ने सुनिश्चितता गर्ने बताए । यसबाट पोम्पिओको भ्रमण आर्थिक र रणनीतिक महत्वको भएको देखिएको छ ।
भारतले अमेरिकाबाट तेल आयातमा व्यापक वृद्धि गरिरहँदा पोम्पिओको प्रस्ताव बाहिर आएको हो । भारतले प्रति दिन एक लाख ८४ हजार ब्यारेल कच्चा तेल अमेरिकासँग खरिद गर्छ । यो दुई वर्ष अघिको भन्दा साँढे चार गुणा बढी हो ।
इरानसँग भारतले प्रति दिन पौने तीन लाख ब्यारल तेल खरिद गरिरहेको छ । जुन विगत वर्षको तुलनामा ४८ प्रतिशतले कम हो । भारतले साउदी अरेबियासँग प्रति दिन आठ लाख चार हजार ब्यारल तेल खरिद गर्दै आएको छ । युएईसँग प्रति दिन तीन लाख ६० हजार र इराकसँग १० लाख ब्यारल तेल खरिद गर्दै आएका ेछ ।
भारत विश्वमै सबैभन्दा तेल आयात गर्ने देशहरुको सूचीमा तेस्रो नम्बरमा पर्छ । अमेरिका र साउदी अरेबियासँग कच्चा तेल आयात बढाउँदै जाँदा इरानसँग निकै घटाएको छ । इरानबाट विगतमा गर्ने आयातभन्दा आधा मात्र आयात गर्न थालेको छ । इराकबाट आयात गर्ने तेलको परिणाम पनि घटाएको छ ।
नेपालमा पर्ने असर
नेपालले इन्डियन आयल कर्पोरेशन आइओसीसँग तेल खरिद गर्छ । उसले कच्चा तेल खरिद गरेर प्रशोधन गरी अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य अनुसार नेपाललाई बेच्छ ।
आइओसीले आयात गर्ने तेल अमेरिका, साउदी अरेबिया, इरान, युएई, इराकलगायत मुलुकको हो । तेल जुनसुकै देशबाट आएपनि अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य अनुसार नै पर्ने हो । तर, तेल उत्पादक देशहरुमध्ये एकले अर्काको तेल विक्री रोकेर एकाधिकार निर्माण गर्न खोज्छन् । जसका कारण कच्चा तेलको मूल्य बढ्न गई तेलको मूल्यमा वृद्धि हुन्छ ।
तेल उत्पादक देशहरुको भूमिकाले पनि तेलको मूल्य बढ्ने र घट्ने हुनसक्छ । तेलको उत्पादनमा कटौती गरिदिए यसको मूल्य बढ्न सक्छ । जसका कारण नेपालजस्तो देश मूल्यवृद्धिको मारमा पर्न सक्छ ।
