सविता सिंह ठकुरी : यो रोग चिसो मौसममा बढि देखिन्छ । निमोनिया भनेको संक्रमणको कारणले गर्दा फोक्सो सुन्निने रोग हो । मानिसको शरीरमा दुई वटा फोक्सो हुन्छन् । फोक्सोको छेउमा छ्ट्टा–छुट्टै खण्डहरु हुन्छन्, जसलाई लोब भनिन्छ । सामान्यतया सास फेर्ने वित्तिकै हावा श्वासनली वा वाइन्डपाइपको माध्यमबाट स्वतन्त्र रुपमा सर्छ । फोक्सोमा ठुला ट्युबहरु ब्रोन्की, सानो ट्युबहरु ब्राेंकियोल र अन्तमा (अल्भिओरी) साना थैलीहरुमा हुन्छ । मानिसको श्वास फेर्ने नली र अल्भिओरी लचिलो हुने गर्दछ । जब मानिसले श्वास फेर्छ तव प्रत्येक हावा थैली सानो बेलुन जस्तै फुल्छ र डिफ्लिट हुन्छन् । साना रक्तनलीहरु जसलाई कोषिका भनिन्छ, तीनिहरु अल्भिओरीको वरिपरि हुन्छ र हामीले फेर्ने श्वास अक्सिजन कोषिकाहरुमा जान्छ ।्
निमोनिया फोक्सोमा भएका ब्याक्टेरिया, भाइरस, फङ्गस र परजीविहरुको संक्रमणको कारणले हुने गर्दछ । फोक्सोमा श्वासनली, ब्रोन्की र ब्राेंकियोलले लाइनमा रहेका किटाणुहरु समात्छ । सिलियाले श्वासनलीबाट म्युकस र किटाणुहरुलाई निरन्तर बाहिर धकेल्छ जुन, खोकीको रुपमा बाहिर जाने गर्दछन् । कहिलेकाही किटाणुहरुले यसलाई मानिसको म्युकस र सिलिया पार गर्छ र एल्भिओरीमा प्रवेश गर्दछ । मानिसको प्रतिरक्षा प्रणालीका कोषिकाहरुले यी किटाणुहरुलाई आक्रमण गर्छन् जसले मानिसलाई बिरामी हुनबाट बचाउँछ ।
यदी बढी उमेरका, बिरामी, र कमजोर व्यक्तिमा प्रतिरक्षा प्रणाली कमजोर छ भने, निमोनिया उत्पादन गर्ने किटाणुहरुले ओझेलमा पार्छन् र बढ्न थाल्छन् । प्रतिरक्षा प्रणालीले बढ्ने किटाणुहरुलाई आक्रमण गर्दा ब्रोंकियोल र एल्भियोरी सुनिन थाल्छ र एल्भियोरीलाई तरल पदार्थले भर्छ । यसले शरीरलाई आवश्यक अक्सिजन प्राप्त गर्न गाह्रो बनाउँछ । यदि मानिसको शरीरमा लोबर निमोनिया छ भने, एउटा लोब प्रर्भाभित हुन्छ । यदि ब्रोन्कोपो निमोनिया छ भने, दुबै फोक्सोका धेरै भागहरु प्रर्भावित हुन्छन् ।
निमोनिया रोग लाग्यो भने श्वास फेर्न गाह्रो हुने गर्दछ । यस्तो बेलामा भेन्टिलेटर मेशिनको प्रयोग गरिन्छ । ब्याक्टेरेमिया तब हुन्छ जब निमोनिया हुने ब्याक्टेरिया रक्त प्रवाहमा सर्छ र तीनीहरुले अन्य अंगमा संक्रमित गराउछ । निमोनियाका केहि अवस्थाहरु तरल पदार्थ र पिपको ठूलो संकलन फोक्सोहरुमध्ये एक भित्र बन्न सक्छ । यदि फोक्सोको बाहिरीपट्टी बन्यो भने यसलाई यम्पायमा भनिन्छ । त्यसैले यो घातक रोग हुनाले रोग लाग्नासाथै चिकित्सक कहाँ गई समयमै चेकजाँच गर्न जरुरी हुन्छ ।
निमोनियाका लक्षणहरु
१. श्वाँस फेर्न गाहरो हुने
२. छाती दुख्ने
३. ज्वरो आउने
४. खोकी लाग्ने
५. टाउको दुख्ने
६. थकान महशुस हुने
७. शरीर चिसो हुने
निमोनियाको उपचार
निमोनिया ब्याक्टेरिया वा परजीवीको कारणले लाग्यो भने एन्टिबायोयटिक, भाइरसको कारणले लाग्यो भने एन्टिभाइरल र फङ्गलको कारणले लाग्यो भने एन्टिफङ्गल औषधि प्रयोग गर्नुपर्दछ । निमोनिया लागेको बेलामा प्रशस्त मात्रामा तरल पदार्थ पिउने, आराम गर्ने गर्नुपर्दछ ।
