काठमाडौं, ६ मंसिर । विश्व कोरोना भाइरसविरुद्धको भ्याक्सिन विकासको अन्तिम चरणमा छ । रुस भ्याक्सिन विकास गरी दर्ता गर्ने पहिलो मुलुक बनेको छ । अमेरिकामा पनि भ्याक्सिन दर्ता प्रक्रियामा छ । बेलायतमा पनि भ्याक्सिन विकास अन्तिम चरणमा छ । चीनमा पनि भ्याक्सिन आकस्मिक प्रयोग गर्न थालिएको छ । यसरी बलिया र विकसित देशहरुले भ्याक्सिन विकास गरी यसै वर्षभित्र प्रयोगमा ल्याउने बताइरहेका छन् ।
भ्याक्सिन विकास भएपनि विश्व स्वास्थ्य संगठनले मान्यता दिइसकेको छैन । भ्याक्सिनको सुरक्षा र प्रभावकारिता प्रमाणित नभएसम्म डब्लुएचओले मान्यता नदिने स्पष्ट पारिसकेको छ । अर्कोतर्फ भ्याक्सिन विकास भएमा गरिब देशहरुको समेत पहुँच हुनुपर्ने र समयमै पाउनुपर्नेमा पनि डब्लुएचओ गम्भीर छ । तर, गरिब देशहरुले भ्याक्सिन समयमै सुलभ र सहज तरिकाले पाउनेमा आशंकाहरु छ । नेपालमा पनि भ्याक्सिन चाँडै आउनेमा आशंका छ ।
नेपालमा कोरोना भाइरसको उपचारमा प्रयोगमा ल्याइएको रेम्डेसेभिर औषधी ल्याउँदा नै कमजोर व्यवस्थापन देखियो । केही कम्पनिलाई मात्र अनुमति दिएर कालो बजारी समेत भयो । भ्याक्सिन ल्याउँदा सरकारले नै ल्याउने तयारी भएको छ । तर, कुन देशको भ्याक्सिन प्रयोगमा ल्याउने र राज्यले त्यसका लागि खर्च कति गर्ने भन्ने सवाल पनि उठ्छ । अर्कोतर्फ, भ्याक्सिन विकास गरिरहेका देशहरुले मोटो रकम नपाई नबेच्ने अवस्था पनि आउन सक्छ । अहिले नै खाडीका धनी मुलुकहरुले भ्याक्सिन प्रयोगमा ल्याउन उत्पादन गरिरहेका देशहरुसँग ठुलो धनराशी खर्च गर्ने गरी सम्झौता गर्न थालेका छन् । यसले गरिब मुलुकहरुका लागि भ्याक्सिनको पहुँच कठिन हुनसक्छ । यसै पनि भ्याक्सिन उत्पादन विश्वलाई सन् २०२१ भित्र पुग्ने गरी नहुन सक्छ ।
अमेरिकी कम्पनि फाइजरले विकास गरेको भ्याक्सिन यो वर्षको डिसेम्बरभित्र पाँच करोडमात्र उत्पादन हुने जनाइएको छ । २०२१ भित्र उसले एक अर्ब डोज उत्पादन गर्ने जनाएको छ । भ्याक्सिन विकास गरिरहेका चार वटा कम्पनिले अर्कोवर्षभित्र चार अर्ब उत्पादन गरेपनि विश्वका ३ अर्ब जनसंख्या अर्को वर्षभित्र पनि भ्याक्सिनबाट वञ्चित हुनसक्छन् । यसमा गरिब मुलुकहरु नै पर्ने सम्भावना छ ।
मोर्डना कम्पनिको भ्याक्सिनको प्रयोग डिसेम्बरको दोस्रो हप्ताबाट शुरु हुने जनाइएको छ । उसले शुरुमा केही लाख उत्पादन गर्ने र विस्तारै करोड डजमा पुर्याउने जनाएको छ । फाइजरले यो वर्षभित्र ५ करोड डज भ्याक्सिन उत्पादन गरिसक्ने लक्ष्य लिएको छ । अर्को वर्षको अन्तसम्ममा एक अर्ब ३० करोड डज उत्पादन गर्ने लक्ष्य लिएको बोरलाले बताएका छन् ।
भारतले पनि कोभ्याक्सिन विकास गरिरहेको छ । उसले अर्को वर्षको मध्यसम्ममा आफ्नै क्षमताबाट भ्याक्सिन विकास गर्ने लक्ष्य लिएको छ । भारतमा भ्याक्सिन बनेमा नेपालका लागि सहज र सुलभ पहुँच हुनसक्छ । तर, भारतको एक अर्ब ३० करोड जनसंख्या पहिलो प्राथमिकतामा पर्छन् । त्यसपछि मात्र छिमेकी मुलुक प्राथमिकतामा पर्नेछन् । भारतले भ्याक्सिन बनेपछि छिमेकीलाई प्राथमिकतामा राखेर उपलब्ध गराउने जनाइसकेको छ । यस अवस्थामा नेपालले पनि पाउन सक्छ ।
नेपालमा चीनको भ्याक्सिन ल्याउने चर्चा पनि छ । चीनमा पनि ठूलो जनसंख्या छ । झण्डै डेढ अर्ब जनसंख्याले भ्याक्सिन पाएपछि मात्र चीनले विश्व बजार हेर्न सक्छ । यसकारण पनि भ्याक्सिन आउन समय लाग्न सक्छ ।
रुसी भ्याक्सिन स्पुतनिक दर्ता भएको तीन महिना पूरा भइसकेको छ । उसले यसको सर्वसाधारणका लागि अझै प्रयोग शुरु गरेको छैन । भ्याक्सिन विकास भइहालेमा एकैपटक करोडौं डज उत्पादन भइहाल्दैन । यसका लागि समय लाग्छ । विभिन्न प्रक्रियाहरु पूरा गर्नुपर्ने हुन्छ । यसकारण पनि नेपालमा सन् २०२१ को मध्ययता भ्याक्सिन आउने सम्भावना देखिदैन । सम्भवत २०२१ को अन्ततिर भ्याक्सिन आउन सक्छ । त्यसका लागि पनि सरकारको सक्रियता र खर्च क्षमतामा भर पर्ने देखिन्छ ।
