काठमाडौं, असार १२ । परराष्ट मन्त्रालयले नेपाल र चीनबीच सीमा विवाद नभएको स्पष्ट पारेको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयले नेपाल र चीनबीचको सीमा विवाद ५ अक्टोबर १९६१ मा दुई देशबीच सन्धि भएकै बेला समाधान भएको उल्लेख गरेको छ । कृषि तथा उद्योग मन्त्रालयको तथ्यांकका आधारमा दिइएको समाचारमा पुष्टि हुने आधार नरहेको मन्त्रालयको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।
भारतले लिम्पियाधुरा, लिपुलेक र कालापानी क्षेत्र अतिक्रमण गरेको समाचार आइरहेका बेला चीनले पनि सीमा विवाद गरेको विषय उठेपछि परराष्ट्र मन्त्रालयले सीमा विवादको बारेमा प्रस्ट पारेको हो । चीनले सीमा मिचेको भन्दै प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसले संसद्मा संकल्प प्रस्तावसमेत पेस गरिसकेको छ । तर, परराष्ट्र मन्त्रालयले भने सीमा विवाद पहिल्यै हल भइसेकेको जनाएको छ ।
नेपाल र चीन सीमाको विषयमा सन् १९६० मा सीमाको सुपरिवेक्षण र सन् १९६१ अक्टोबरमा सीमा सन्धि भएको थियो ।
सन् १९६२ मा नेपाल र चीनबीचको सीमांकन भएको र सन् १९६३ मा ब्राउन्डी प्रोटोकलमा हस्ताक्षर भएको सीमाविद् बुद्धिनारायण श्रेष्ठले बताए ।
उनका अनुसार हाल चीनसँग दोलखाको लामाबगर गाविसको लेप्चा गाउँस्थित कोर्लाङपारी हिमालको टिप्पाचुलीमा केही क्षेत्र सीमा मिचिएको भेटिएको छ । सीमाको सुपरिवेक्षण गर्दा ५७ नम्बरको पिल्लर जुन ठाउँमा हुनुपर्ने हो, सो ठाउँमा नरहेको भेटियो । लामो समय नभेटिएको सो सीमा स्तम्भ २०६२ सालमा भेटिएको थियो ।
‘नेपालका तर्फबाट ५७ गलत ठाउँमा गाडिएछ,’ सीमाविद् श्रेष्ठले भने, ‘अलिकति मिचिएको भनेर कुरा उठेको छ । संयुक्त सीमा समिति नबसेको हुँदा निर्णय भएको छैन ।’
दुई देशले सर्वाधिकार ब्राउन्ड्री प्रोटोकलमा सन् १९६३ मा हस्ताक्षर गरेपछि हरेक १० वर्षमा नवीकरण गर्नुपर्ने हुन्छ । ‘त्यसपछि सन् १९७९ र १९८८ मा दुईपटक नवीकरण भए पनि त्यसयता दुई देशको ब्राउन्ड्री प्रोटोकलको विषयमा नवीकरण हुन सकेको छैन,’ सीमाविद् श्रेष्ठले भने ।
तेस्रोपटक नवीकरण गर्न संयुक्त सीमा समितिले १२ वर्षदेखि काम गरिरहेको छ । अब अर्कोे बाउन्डी प्रोटोकलमा हस्ताक्षर गर्न सीमा अवलोकन, सीमा सुपरिवेक्षण, सीमा निरीक्षण गर्नुपर्ने हुन्छ । तर, सीमा विवाद समाधानका लागि दुई देशको संयुक्त बैठक बसेर मात्रै हल गर्न सकिने उनले बताएको आजकार राजधानी दैनिकमा खवर छ ।
