एजेन्सी, १८ बैशाख । महिनावारीको पीडा केटीले मात्रै बुझ्न सक्छिन् । पेट दुख्ने, हिँड्न गाह्रो हुने र ढाड दुख्ने समस्या भएको अफिसमा काम गर्नु चुनौतीभन्दा कम छैन् । तर पनि महिला कर्मचारीलाई महिनावारी भएको बेला बिदा दिने कि नदिने भन्ने बहसको विषय बनेको छ । यद्यपि केही देशहरूमा यो धेरै पहिले सुरु भएको हो ।
धेरै देशहरूमा महिलाहरूले आराम पाएका छन् । महिलाहरुको महिनावारी महिनामा एक पटक हुन्छ । यो समय उनीहरुका लागि कुनै पीडा भन्दा कम छैन । यही आवश्यकतालाई मध्यनजर गर्दै सन् १९४७ मा दोस्रो विश्वयुद्धपछि जापानले नयाँ श्रम कानूनमा अवधि बिदा समावेश गरेको थियो । सन् १९२२ मा सोभियत संघले यसका लागि राष्ट्रिय नीति बनाएको थियो र त्यसयता केही क्षेत्रमा अवधि बिदा दिइएको थियो । एकै समयमा, यो १९४८ मा इन्डोनेसियामा सुरु भएको थियो। त्यसपछि धेरै देशले महिलाको पीडा बुझेर उनीहरुलाई बिदा दिने व्यवस्था गरे । आज अष्ट्रेलिया, चीन, रुस, ताइवान, इङ्ल्यान्ड, दक्षिण कोरिया जस्ता देशले महिनावारीका लागि बिदा दिइरहेका छन् ।
बिहार भारतको पहिलो राज्य बनेको छ जहाँ महिला कर्मचारीलाई २ जनवरी १९९२ देखि दुई दिन बिदा दिइन्छ । यसका लागि उनले ३२ दिन हडताल गरे, त्यसपछि उनले यो अधिकार पाए । लालुप्रसाद सरकारले सुरु गरेको थियो । यसपछि सन् १९९७ मा मुम्बईमा रहेको कल्चर मेसिनले १ दिन बिदा दिन थाल्यो । सन् २०२० मा खाना वितरण गर्ने कम्पनी जोमाटोले अवधि बिदा दिने घोषणा गरेको थियो । हाल भारतमा ब्याजु, स्विगी, मातृभूमि, बैजु, वेट एन्ड ड्राई, मगजोर जस्ता १२ कम्पनीले अवधि बिदा दिइरहेका छन् ।
के हरेक महिलालाई समस्या छ?
दल्लीको सर गंगाराम अस्पतालकी स्त्री रोग विशेषज्ञ डा माला श्रीवास्तवले सबैको महिनावारीको चक्र फरक फरक हुने बताइन्। हरेक महिला पीडाबाट गुज्रनु पर्छ भन्ने छैन। धेरैजसो अवस्थामा महिलाको महिनावारीमा अवरोध आएमा मात्र दुखाइ हुन्छ। महिलाको शरीरमा प्रोस्टाग्ल्यान्डिन रसायन हुन्छ। जसमा यो बढी हुन्छ, यसले पाठेघरको मांसपेशी खुम्चाउँछ। यसले गहिरो पीडा निम्त्याउँछ। यसबाहेक, एन्डोमेट्रिओसिस, पेल्भिक इन्फ्लेमेटरी (पीआईडी) र प्रिमेन्स्ट्रुअल डिस्फोरिक डिसअर्डर (पीएमडीडी) ले पनि महिनावारीको समयमा पेट दुख्ने, ढाड दुख्ने र माइग्रेन हुने गर्छ। रजोनिवृत्तिको समयमा कुनै महिलालाई दुखाइ भएमा, उनले तुरुन्तै डाक्टरलाई देखाउनुपर्छ । धेरैजसो महिलाले पहिलो सन्तान भएपछि यो पीडाबाट छुटकारा पाउने उनको भनाइ छ ।
महिनावारीको बारेमा कुरा गर्न असहज
अष्ट्रेलियाको मेलबर्नमा रहेको भिक्टोरियन वुमेन्स ट्रस्ट र सर्कल इनले २०२१ मा एउटा सर्वेक्षण गरेको थियो। जसमा सात सय महिला सहभागी थिए । ७० प्रतिशत महिलाले महिनावारीको बारेमा आफ्ना प्रबन्धकसँग कुरा गर्न असहज महसुस गरेको पाइएको थियो । त्यसैगरी ८३ प्रतिशत महिलाले काममा नराम्रो असर पर्ने बताएका छन् । यसैबीच, सन् २०२१ मा बेलायतको स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैंकले गरेको अध्ययन अनुसार रजोनिवृत्तिबाट गुज्रिरहेका महिला कामदारहरू जागिर छोड्न बाध्य छन्। २ ४०० महिला मध्ये २६% ले आफ्नो लक्षण, चेतनाको कमी र सहकर्मीको सहयोगको कमीले आफ्नो जागिर छोड्ने सम्भावना बढेको बताए। एकै समयमा, २२% ले भने कि यी सबै कारकहरूले सेवानिवृत्ति तिर आफ्नो पाइलाहरू चलाउँछन्।
